Kor mange dikt kan ein lese utan å bli heilt øren?

Nobelprisvinnaren i litteratur 2011 blei Tomas Tranströmer, poet og psykolog. Selskapet hadde lese eit utval av dikta hans og var samde om at her var det mange fine bilete, men og mykje vi ikkje forstod. Kva gjer ein då? Les eit dikt om gongen, nyt den vakre teksten og om diktet er heilt umogeleg å fatte, les eit anna dikt. Det er alltid ei god hjelp å lese høgt, gjerne saman. - men dikt er gjerne som musikk, det smyg seg inn til dei inste kjenslene og då er det ikkje så lett å dele slikt.Vi las litt for kvarandre og fann ut at dette må takast inn i små porsjonar!

 

 

 

 

FLYGBLAD

Det tysta raseriet klottrar på väggen inåt.
Fruktträd i blom, göken ropar.
Det är vårens narkos. Men det tysta raseriet
målar sina slagord baklänges i garagen.

Vi ser allt och ingenting, men raka som periskop
hanterade av underjordens skygga besättning.
Det är minuternas krig. Den gassande solen
står över lasarettet, lidandets parkering.

Vi levande spikar nedhamrade i samhället!
En dag skall vi lossna från allt.
Vi skall känna dödens luft under vingarna
och bli mildare och vildare än har.

            Tomas Tranströmer: För levande och döda. 1989

 

 

Kor mange bøker var dette?

Hauststresset hadde felt fleire av Selskapet sine medlemmar då vi skulle samlast denne gongen, men dei som møtte opp hadde mykje så snakke om! Den gyldne notatbok er ei mangfaldig bok og som ei sa: Det er en bok som krever sin leser. Vi starta med ei oppklaringsrunde: Kor mange notatbøker var det eigentleg? Kven var gift med kven og i kva slags forhold var dei ulike personane til kvarandre - om dei då ikkje var gift?
Anna Wulf er hovudpersonen i boka, ho har skrive ein bestselgjar og lever av pengane frå denne. Ho skriver fire notatbøker som alle har ulik farge og tema. Det svarte notatboka fortel om Anna og vennene hennar når dei er i Afrika. Den raude handlar om når ho melder seg inn i kommunistpartiet og alle vurderingane ho gjer når ho etter ei stund melder seg ut. Den gule notatboka er eit manuskript der ho fortel historia om Ella og hennar intense kjærleiksforhold til Paul. Her diskuterte selskapet livleg om denne forteljinga eigentleg var Anna sin eigen forteljing om hennar forhold til Michael. I den blå notatboka skriv Anna om forholdet til venninna Molly, sonen hennar Tommy, Richard som tidlegare var gift med Molly og Marion som Richard no er gift med.( Er det rart vi trengde litt oppklaring?) Vi kjende oss igjen i dialogen mellom Molly og Anna. Dei er nære venninner, men vi vart slått av kor lojale dei er mot mennene i forteljinga - er det slik kvinner var den gangen og no? Tommy vart vi ikkje heilt kloke på, kvifor prøver han å skyte seg sjølv? Er det eit liv mellom to sterke kvinner og farens krav om å "bli til noko, helst som eg" som gjer at han får nok? Det vi alle syntes var merkeleg var at Anna skriv mykje om Tommy, men hennar eiga dotter Janet er omtrent ikkje nemnd. Ho bekymrar seg ikkje for henne og når ho vil begynne på kostskule, så får ho det sjølv om Anna sjølv ikkje har noko sans for dette valet. Vi spurte oss om Janet som mange unge kvinner i dag, ser på kvinnefrigjering og kvinnekamp som noko som er passert og ikkje gjeld for dei lenger. Vi var og innom kor frigjorte var eigentleg desse kvinnene? Frigjort i forhold til sex, men kva med relasjonane? Og sin eigen forståing av kva som skjer?
Anna skriv sitt liv ut i frå ulike perspektiv, dette gjer boka til ein mangfaldig lesaroppleving og det gjer rom for mange tolkingar av teksten. Vi fann ut at sjølv om vi hadde strevd litt med både Anna og alle bøkene hennar, så var dette ei bok som gav oss mykje å tenkje på - ei god kjensle av å ha lest ei svært bra bok.

Det finnest grenser for kva eit sinn kan tåle!

Skrivaren i Selskapet har strevd med denne meldinga frå samtalen for vi var både oppslukte av historia og ikkje heilt sikre på om vi hadde fått med oss alt. Eg har difor surfa litt rundt versveven for å hente inn litt meir informasjon.
Utgangspunktet for boka var ei historie Toni Morrison kom over: Ei forteljing om ei kvinneleg slave som hadde hadde rømt. Då ho vart fanga drap ho sine eigne barn for at dei skulle sleppe å leve som slavar. Aktivistar i rørsla mot slaveri hjalp ho slik at ho ikkje vart drepen, men måtte sitte i fengsel. Denne historia skulle ha hendt i 1855.
Romanen er sett i Ohio 1873 og startar med Sethe og dottera Denver bur i eit hus heimsøkt av spøkelse og daude menneske. Sethe prøver å komme seg på beina att etter å ha vore i fengsel for å ha drepe barna sine. Ho får besøk av Paul D og i samtalen mellom dei får vi litt etter litt høyre historia til Sethe. Ein dag står ei ung kvinne utanfor huset, det er Elskede, dottera som Sethe drepte for 18 år sidan. No vil ho bli elska og vere saman med mor si. Men dette spøkelse er grenselaust og driv Paul D vekk og prøver å suge all kraft ut av Sethe. Det er tilslutt Denver som grip inn og får samfunnet rundt med seg, og slik gje mor si ein heilt ny start.
Dei frammøte i Selskapet var alle sterkt fanga inn av språk og poetiske bilete i romanen Elskede av Toni Morrison. Det er ei sterk og rå historie om Sethe og barna hennar, slaveriet, utnyttinga og fornedringa av menneske, både kvinne og mann. Når Sethe heller vil drepe barna sine enn å la dei vende tilbake til slaveriet, er dette ei handling som viser ein slik desperasjon som ingen av oss kan skjøna. Det er skildringane av korleis slavane vart behandla som får oss til å forstå kjenslene som oppstår av raseri og maktesløyse og vi blir rivne med. Det var fleire som måtte lese første kapittel ein ekstra gong for dette er ei bok vi sikkert kunne lese fleire gongar og framleis ikkje heilt forstå.

Ursula - vår heltinne!

Er det sigøynarar i Sør-Amerika? Ja, det var eit av dei første spørsmåla Selskapet måtte ta føre seg då dei møttest. Vi fann ikkje noko svar på dette, men gjekk ut i frå at sigøynarar er eit vandrande folk og kvifor ikkje vandre i Sør-Amerika! Takka vere Wikipedia fekk vi eit oversyn over denne generasjonsromanen og det var heilt naudsynt, for det var fleire enn skrivaren som miste oversikta over fedrar, søner, døtrer, koner, tanter og elskarinner. Vi tok ei grundig gjennomgang av dei sju generasjonane som boka omhandlar, frå patriarken José Arcadio Buendia og kona hans Ursula, til Aureliano den tredje som til slutt vart fødd med grisehale og døyde på ein skrekkeleg måte. Romanen er overveldande lesing, full av dei villaste, vakraste og tristaste scener. Det er på mange måtar historia om Colombia og det er Garcia Márquez si kjærleikserklæring til landet og folket sitt. Han fekk Nobelprisen i litteratur i 1982 for mellom anna denne boka og den vert og omtala som ein av dei fem viktigaste romanane innanfor den spansk-amerikanske litteraturen.
Kvifor denne tittelen? Hundre års ensomhet. Vi snakka om dei einsame mennene, dei hadde mange i kring seg, men dei hadde dette einsame blikket. Ingen av mennene kjende særskild omsut for sine, men det gjorde kvinnene. Forfattaren hyller kvinnene, sjølv dei som er sterkt sjølvsentrert. Men det er Ursula som står både hans og Selskapet sine hjarte nærast. Ho er sterk, driftig og tek seg av alle som kjem innom døra, ei riktig husfrue. Dei av oss som har levd ei stund hugsar at husfrua var viktig, medan tenestejentene "ikkje var vatten verd".
Boka er så utruleg mangfaldig og fleire hadde "sine" høgdepunkt, m.a. Fernanda sin klagesong som går over fleire sider, fordi Aureliano den andre har ei elskarinne som han bur altfor mykje hos. Eller Remedias den vakre sin himmelfart og Ursula, enno ein gong, ho som heldt hemmeleg kvar ho hadde greve ned gullmyntene.
Selskapet var ganske samde om at denne boka kunne lesast mange gonger og vi ville finne noko nytt å hente fram, kvar gong!

Kvinna Blum

Ja, slik vert ho omtala i denne romanen som er skrive som ein slags rapport. Distansert, nøyaktig og likevel eit knallhardt innlegg mot pressa som jaktar på oppslag. Dette er historia om hushjelpa Katharina Blum som på karnevalet i Köln møter Ludwig Götten og forelskar seg hovudstups i han. Han er i leilegheita hennar om natta og om morgonen stormar politiet inn for å arrestere Götten, som er ein ettersøkt venstreekstrem terrorist. Götten har ved hjelp av Katharina klart å gøyme seg vekk og det er Katharina som må reise med til politistasjonen for å forhøyrast. Boka handlar for det meste om korleis politi og samfunnet med pressa i spissen grev seg inn i hennar privatliv, henger ho ut som "morderbrud", kriminell og samfunnsfiende. Journalistane diktar opp historier om ho og denne uthenginga får ho til slutt til å ta saka i eigne hender, noko som fører til endå meir ulukke.
Det er Nobelprisforfattaren Heinrich Böll som står bak denne boka. Han fekk ikkje prisen for denne boka, men prisen gjorde det kanskje mogeleg for han å skrive ho? Etter at boka kom ut vart han boikotta av den konservative Springerpressa og han vart skulda for å vere for terror.
Selskapet las boka med stor interesse, for dette handla då ikkje berre om 1970-åra i Tyskland? Hadde vi ikkje fleire saker å sjå tilbake på her til lands og? Presseoppslag der stemninga for eller mot ein person vart hausa opp slik at det for nokon enda med sjølvmord og for andre skapte ein veldig sympati? Vi snakka om kor lett det er å vandre i flokk og ikkje minst delta i å forteljingar som gjer ei fjær til fem høns. Jau, det trengs både innleving, men og distanse når ryktebørsen koker og vi alle vil vite litt meir.

Mor Joad

No har det gått skammeleg lenge sidan Selskapet var samla og snakka om boka Vredens druer, men skrivaren skal gjere eit forsøk på å hugse tilbake og skrive ned nokre bitar av samtalen. Flertalet av de ni frammøtte hadde lese heile boka og likt henne. Boka handlar om familien Joad og deira oppbrot og reise frå Oklahoma til California. Farmen deira er, etter mange uår eigd av banken og den einaste utvegen ser ut til å vere å reise til California der dei treng fruktplukkarar. Vi følgjer familien når dei bryt opp og på den heller dramatiske reisa. John Steinbeck fekk nobelprisen for denne boka og det er ei mektig forteljing om fattigfolks samhald og omsorg for kvarandre. Men mellom kvart kapittel om familien Joad er det essayistiske kapittel om samfunnsutviklinga og eit kritisk blikk på kapitalens mekanikk for å halde hjula i gong, som dei seier. I desse kapitla brukar forfattaren naturfenomen eller observasjonar i naturen til å biletleggje synspunkt han vil ha fram og dette gjer han slik at bileta sit fast i minnet!
Vi fordjupa oss i mora si rolle som den som kjempa og kjempa for å halde familien samla, når alle ser ut til å gje opp håpet, kjempar ho vidare, sjå her:
- Nå har vi ingenting, sa faren. - Å skal vi gjøre nå ei lang tid? Ingen innhøsting. Saronsrose er langt på vei nå. Ser ut som vi er ferdige. - Å nei da. Moren smilte. - Mannen, han lever lissom røkkevis, men kvinnen er en rolig strøm med små evjer og stryk. Men den glir fram. Vi forandres kanskje, men vi dør ikke ut. Noen dør, men resten er kraftigere enn som så. Vi får leve en dag om gangen. Lag deg ingen unødige sorger.
Vi snakka om at det er kanskje slik at menn er meir stadbundne og at kvinner eigentleg kan vere kor som helst så lenge dei har barna rundt seg. For mor Joad var det slik, forfattaren framstiller ho som fjellet i familien, eit bilete på den ultimate mor? Vredens druer - boka krevde ei langsam lesing, men ho var verd det!

Heinrich Böll

Heinrich Böll fekk Nobelprisen i litteratur i 1972 og difor skal vi lese boka:
Katharina Blums tapte ære. Denne boka kom ut i 1974 og er ikkje "nobelprisboka", men Böll fekk prisen i hovudsak for heile forfattarskapet sitt og når boka er på under 200 sider såg Selskapet føre seg at dette skulle dei makte. For dei som gjer seg raskt ferdig med Katharina Blum kan vi allereie no melde at neste bok vert: Hundre års ensomhet av Gabriel Garcia Marquez.
Vi samtalar om Katharina Blum den 17. mars kl.19.00 på Lindås bibliotek. Ta kontakt med personalet på biblioteka om du ønskjer å vere med. Velkomne!

2011 - nytt år, nytt tema!

Selskapet legg no Island bak seg, førebels! Det er store planar om å reise til Island i august, sjå Reykjavik, naturen og kikke på alle desse kjellarleilegheitene som vi har lese om både titt og ofte. Den som følgjer med vil få meir informasjon etterkvart!
Men kva med lesinga i 2011? Ei i Selskapet reklamerte veldig for å lese svensk litteratur, men responsen var heller lunken. Så var det ei som hadde kome på kva med å lese nobelprisforfattarar? Det var meir interesse for dette, så resultatet blei: Vi startar på 1960-talet og vel ei av bøkene innanfor dette tiåret. Neste møte vel ei bok innanfor 1970-talet osb til vi kjem til slutten av året og vi ventar i spaning på kven som får prisen i 2011!
Til den 20. januar 2011 les vi John Steinbeck: Vredens druer . Nokre har kanskje lese boka, men dette er ei bok som gjerne kan lesast ein gong til - og dei som ikkje rekk å lese kan sjå filmen! Møtet er på Meland bibliotek kl.19.00 - velkommen!